Μητρικό Γάλα: Οφέλη και συντήρηση

Το μητρικό γάλα έχει πολλαπλά οφέλη για την προστασία, την ανάπτυξη του νεογνού αλλά και για την ενίσχυση του ψυχικού δεσμού με την μητέρα.

Ο μητρικός θηλασμός αποτελεί την φυσική και παράλληλα ιδανική τροφή των νεογνών. Προσφέρει θρεπτικά συστατικά τα οποία είναι απαραίτητα για την υγιή αύξηση και ανάπτυξή τους. Η φυσική αυτή οδός ενίσχυσης των βρεφών είναι εξατομικευμένη και παράλληλα προσαρμοσμένη στις μοναδικές ανάγκες τους.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά τον αποκλειστικό μητρικό θηλασμό για τους πρώτους 6 μήνες ζωής, κάτι που παροτρύνεται να συνεχίσει, με τημ παράλληλη εισαγωγή των στερεών τροφών, μέχρι τουλάχιστον και τα 2 έτη του παιδιού.

Ο ίδιος οργανισμός συνιστά την έγκαιρη και αδιάλειπτη επαφή «δέρμα με δέρμα», γνωστή και ως μέθοδος kangaroo (καγκουρό), η οποία βελτιώνει σημαντικά τη νεογνική επιβίωση και μειώνει τη νοσηρότητα.

Μητρικό Γάλα και κατηγορίες του

Η σύσταση του μητρικού γάλακτος δεν επηρεάζεται από φυλετικές διαφορές ή από διατροφικές συνήθειες μεταξύ των μητέρων.

Αυτό που σίγουρα φαίνεται να επηρεάζει, είναι η ηλικία του βρέφους και οι μοναδικές ανάγκες που έχει στο κάθε στάδιο της ζωής του καθώς και η ώρα της ημέρας στην οποία παράγεται το γάλα. Το μητρικό γάλα διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες:

Πύαρ

Πρόκειται για το πρώτο έκκριμα του μαστικού αδένα το οποίο παρατηρείται από την 1^η έως την 4η ημέρα γαλακτογένεσης.

Είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, κυρίως ανοσοσφαιρίνες. Η συγκέντρωση τους είναι πολλαπλάσια σε αυτό το στάδιο παραγωγής εν συγκρίσει με αυτή του ώριμου γάλακτος. Για τον λόγο αυτό, το πύαρ χαρακτηρίζεται συχνά και ως το «πρώτο εμβόλιο».

Επιπλέον, περιέχει νάτριο, χλώριο, λευκοκύτταρα, λακτοφερρίνη, επιδερμικό αυξητικό παράγοντα και καροτίνη.

Μεταβατικό

Πρόκειται για το γάλα που εκκρίνεται από την 4η^η έως την 14^η ημέρα.

Σε αυτό το στάδιο, η ποσότητα του αυξάνεται αλλά αλλάζει σε εμφάνιση και σύσταση. Αυτό συμβαίνει γιατί η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και νάτριο μειώνεται ενώ αυξάνεται σε σάκχαρα και λιπίδια.

Ώριμο

Πρόκειται για μητρικό γάλα του οποίου η παραγωγή ξεκινά από την 14^η ημέρα και είναι βιολογικά πολυσύνθετο.

Ο όγκος που παράγεται πλέον, και που εξαρτάται βέβαια από το βάρος του νεογνού, κυμαίνεται μεταξύ 600-900ml. Η αύξηση της παραγωγής και ακολούθως η μεγαλύτερη κατανάλωση, παρατηρείται κυρίως τις νυχτερινές ώρες.

Συνοπτικά, μπορείτε να δείτε στον πίνακα που ακολουθεί, την σύσταση του ώριμου γάλακτος και του πύατος ως προς τα συστατικά τους, την 1^η ημέρα παραγωγής τους:

Μητρικό Γάλα και διατροφική αξία

Νερό

Το νερό καταλαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό στη σύσταση του γάλακτος. Γι’ αυτό, ακόμη και σε θερμές ημέρες, δεν τίθεται θέμα αφυδάτωσης εφόσον φυσικά το βρέφος θηλάζει τακτικά και η μητέρα προσλαμβάνει επαρκή ποσότητα υγρών.

Πρωτεΐνες

Η σχέση και η σύσταση αυτών των πρωτεϊνών είναι ιδανική για το ανώριμο πεπτικό του βρέφους. Παρουσιάζουν άμεση απορρόφηση από το έντερο, εν συγκρίσει με αυτές του αγελαδινού γάλακτος.

Τα νουκλεοτίδια που ανήκουν στις πρωτεΐνες, συμβάλλουν θετικά στον αμυντικό μηχανισμό του βρέφους, στην ανάπτυξη του εντέρου του αλλά και στη γενικότερή του ανάπτυξη. Αντίστοιχα, τα αντισώματα που ανήκουν στην ίδια ομάδα, δρουν προληπτικά έναντι των μολύνσεων ενώ τα ένζυμα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πέψη του γάλακτος.

Υδατάνθρακες

Η λακτόζη είναι η 2^η κυριότερη πηγή ενέργειας για τα βρέφη. Ενυπάρχει φυσικά στο μητρικό γάλα και του προσδίδει ένα ακόμη μοναδικό χαρακτηριστικό. Με την παρουσία δε της λακτάσης είναι δυνατή η διάσπαση της λακτόζης και ως εκ τούτου το γάλα θεωρείται ως πιο εύπεπτο.

Επιπλέον, σημαντικός είναι και ο παράγων Bifidus, ο οποίος δρα ως πρεβιοτικός, για τον αποικισμό του εντέρου με Lactobacilllus Bifidus. Συνεπώς, σημειώνουμε ότι οι υδατάνθρακες επιδρούν ευεργετικά στη χλωρίδα του εντέρου, προστατεύοντάς το από παθογόνους μικροοργανισμούς.

Λίπη

Αποτελούν τη 1^η και κυριότερη πηγή ενέργειας για τα βρέφη. Τα πολυακόρεστα και τα μακράς αλύσου λιπαρά οξέα ειδικά, βρίσκονται με φυσικό τρόπο στο μητρικό γάλα και ως εκ τούτου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών, στην υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου αλλά και στην καλή λειτουργία της όρασης.

Βιταμίνες

Η βιταμίνη Κ και η βιταμίνη D είναι δύο εκ των βιταμινών που δεν βρίσκονται σε επάρκεια στο μητρικό γάλα ανεξάρτητα από το αν είναι ώριμο ή όχι.

Για την πρώτη, οι ανάγκες καλύπτονται με εφάπαξ ενδομυϊκή δόση ή σταδιακή χορήγηση από το στόμα μετά τον τοκετό. Για την δεύτερη συστήνεται συμπληρωματική χορήγηση 400IU βιταμίνης D σε όλα τα αποκλειστικά θηλάζοντα βρέφη, τουλάχιστον για τους πρώτους 6 μήνες ζωής.

Μέταλλα

Ο σίδηρος που έχει το μητρικό γάλα απορροφάται καλύτερα από τον σίδηρο του αγελαδινού.

Αυτό συμβαίνει διότι ο σίδηρος του μητρικού γάλακτος εξασφαλίζει ένα σύμπλοκο με τη λακτοφερρίνη και διευκολύνεται η απορρόφησή του από το έντερο. Δείτε χαρακτηριστικά την απορροφητικότητα του σιδήρου από τον οργανισμό του νεογέννητου ανάλογα με τον τύπο γάλακτος:

Επιπλέον, το μητρικό γάλα περιέχει μια ισορροπημένη αναλογία σε ασβέστιο και φώσφορο εν συγκρίσει με αυτή του αγελαδινού γάλακτος. Αυτό συμβάλλει στη σωστή ανάπτυξη των οστών, μια διαδικασία που πραγματοποιείται σε ταχύτατους ρυθμούς στη νεογνική και βρεφική ηλικία.

Ένζυμα

Το μητρικό γάλα αποτελείται από ένζυμα (λιπάση, αμυλάση, πρωτεάσες) που συμβάλλουν θετικά στην καλύτερη απορρόφησή του. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει το πόσο αναντικατάστατη τροφή είναι για τα νεογνά.

Ορμόνες

Οι προσταγλαδίνες, η καλσιτονίνη και η ορμόνη που ενεργοποιεί το θυρεοειδή είναι μόνο κάποιες από τις ορμόνες που ανευρίσκονται στο μητρικό γάλα και που φάινεται να διαδραμαρίζουν σπουδαίο ρόλο στην αύξηση και ωρίμανση διαφόρων συστημάτων.

Οφέλη του μητρικού θηλασμού σε βρέφος και μητέρα

Είναι πολλαπλά τα οφέλη του προσφέρει το μηκτρικό γάλα, με παράλληλους αποδέκτες την μητέρα και το νεογνό. 

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι ο ψυχικός δεσμός τους ενισχύεται ενώ στον πίνακα που ακολουθεί, μπορούμε να δούμε όλα τα σημαντικά αυτά οφέλη:

Μητρικό γάλα και αποθήκευση

Η τήρηση των συνιστώμενων τεχνικών αποθήκευσης και προετοιμασίας μπορεί  διατηρήσει την ασφάλεια και την ποιότητα του εξαγώγιμου μητρικού γάλακτος με κύριο όφελος πρωτίστως την υγεία του μωρού.

Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν την διάρκεια αποθήκευσης αυτού με ασφάλεια. Πρόκειται για τον όγκο του γάλακτος, τη θερμοκρασία δωματίου κατά την εξαγωγή του, τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στο ψυγείο και τον καταψύκτη και τη καθαριότητα του περιβάλλοντος.

Τι χρειάζεται να κάνουμε πριν από την εξαγωγή/άντληση του μητρικού γάλακτος:

Αρχικά, φροντίζουμε να πλύνουμε καλά τα χέρια μας με σαπούνι και νερό. Στη συνέχεια, επιθεωρούμε τον εξοπλισμό της άντλησης, ώστε να βεβαιωθούμε ότι είναι όλα καθαρά.

Σε περίπτωση δε που κάποιο μέρος έχει εμφανίσει μούχλα, το αντικαθιστούμε άμεσα. Ακολούθως, φροντίζουμε να καθαρίσουμε τα σημεία εξοπλισμού που θα χειριστούμε. Επίσης, φροντίζουμε να καθαρίσουμε και τον πάγκο που θα τοποθετηθεί γενικά το σύστημα άντλησης.

Πώς αποθηκεύουμε το μητρικό γάλα στην κατάψυξη

Προκειμένου να αποθηκεύσουμε το γάλα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ειδικές σακούλες αποθήκευσης ή καθαρά δοχεία που έχουν καπάκι ώστε να κλείνουν καλά.

Καλό θα ήταν βέβαια να αποφύγουμε τη χρήση πλαστικών που περιέχουν δισφαινόλη Α (BPA). Βοηθά επίσης, το να σημειώσουμε την ημερομηνία αποθήκευσης και το όνομα του παιδιού, ειδικά αν πρόκειται να χορηγηθεί στον παιδικό σταθμό. Μπορούμε να το τοποθετήσουμε στο πίσω μέρος της κατάψυξης ή του ψυγείου, αποφεύγοντας έτσι τα ράφια της πόρτας.

Σχετικά με την ποσότητα, φροντίζουμε να καταψύχουμε το γάλα σε μικρές ποσότητες, από 60-120ml,  ώστε να αποφύγουμε τυχόν σπατάλη.

Πώς ζεσταίνω το μητρικό γάλα και ποια η διαδικασία σίτισης

Καλό θα ήταν να αποψύχουμε με προτεραιότητα το γάλα με την πιο παλιά ημερομηνία, είτε αποβραδίς βάζοντάς το στο ψυγείο, είτε κάτω από τρεχούμενο νερό. Μπορεί να σερβιριστεί κρύο ή σε θερμοκρασία δωματίου ή ζεστό.

Για να το ζεστάνουμε, μπορούμε να το βάλουμε κάτω από τρεχούμενο ζεστό νερό ή μέσα σε άλλο σκεύος με ζεστό νερό. Μπορούμε να δοκιμάσουμε τη θερμοκρασία του γάλακτος στον καρπό μας. Το ανακατεύουμε καλά ώστε να αναμειχθεί το λίπος αυτού και ακολούθως το προσφέρουμε στο μωρό.

Σημασία της καθαριότητας και διάρκεια συντήρησης

Η καθαριότητα είναι άκρως σημαντική, γι’ αυτό το λόγο, φροντίζουμε να πλύνουμε σχολαστικά τα μέρη του εξοπλισμού που χρησιμοποιήθηκαν και να τα τοποθετήσουμε έπειτα σε ένα εξίσου καθαρό σημείο.

Ακολουθούν συνοπτικά οι γενικές οδηγίες αποθήκευσης του μητρικού γάλακτος, σε διαφορετικές θερμοκρασίες:

Ως επίλογο, καταγράφουμε τα λόγια του Αριστοτέλη ∙ «Πάντα εν σοφία εποίησας, Φύσις ουδέν ποιεί  μάτην», τουτέστιν «Τίποτα στην Φύση δεν είναι τυχαίο». Η αλήθεια είναι πως όλοι αντιλαμβανόμαστε το δίκαιο του λόγου του. Ο μητρικός θηλασμός είναι ο καλύτερος τρόπος παροχής θρεπτικών συστατικών που χρειάζονται τα μικρά βρέφη για υγιή αύξηση και ανάπτυξη. 

Να ευχηθούμε λοιπόν Καλούς Θηλασμούς σε όλες τις Μανούλες, με κυρίαρχη θέση να κατέχει δε, η αγάπη και η φροντίδα που προσφέρουμε στα παιδιά μας!

Επιστημονική υποστήριξη στην διατροφή για θηλασμό

Είστε νέα μητέρα και χρειάζεστε διατροφική καθοδήγηση για την περίοδο εγκυμοσύνης και θηλασμού;

Είμαι Διατροφολόγος Διαιτολόγος στο Περιστέρι με μεγάλη εμπειρία, προσωπική και επαγγελματική, στην βρεφική διατροφή. Μπορώ να σας υποστηρίξω όπου και να βρίσκεστε μέσω online συνεδριών αλλά θα χαρώ να σας υποδεχθώ και στον χώρο μου. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου με όποιον από τους ακόλουθους τρόπους σας εξυπηρετεί:

• καλέστε με στο 2105711838
• συμπληρώστε την φόρμα επικοινωνίας
• στείλτε email στο info@benutritious.gr

Βιβλιογραφία

1. Λινού Α και συν. Ινστιτούτο Προληπτικής Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής, Prolepsis. Εθνικός Διατροφικός Οδηγός για Γυναίκες, Εγκύους και Θηλάζουσες. Διαθέσιμο στο: diatrofikoiodigoi.gr
2. Αυστραλιανή Ένωση Θηλασμού (Australian Breastfeeding Association)–breastfeeding.asn.au
3. Διεθνής Σύνδεσμος Θηλασμού (La Leche League –laleche.org.uk)
4. Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Διεύθυνση Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής. Διαθέσιμο στο epilegothilasmo.gr
5. Centers for Disease Control and Prevention (www.cdc.gov)